Cảnh báo lạm dụng AI vào mục đích tiêu cực
Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo đã đem đến những tiện ích vượt bậc: Hỗ trợ tra cứu, sáng tạo nội dung, thiết kế hình ảnh, phân tích dữ liệu, hay thậm chí ứng dụng trong giáo dục và y tế. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng đó là những nguy cơ ngày càng lớn khi công nghệ bị lợi dụng vào mục đích tiêu cực. Điều đáng lo ngại là AI đang trở thành công cụ để tạo ra hình ảnh, video, lời nói giả mạo; xuyên tạc thông tin; bôi nhọ danh dự cá nhân; tống tiền; và lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
.png)
Những video, hình ảnh “ghép mặt” vào bối cảnh nhạy cảm, phản cảm cũng xuất hiện ngày càng nhiều, đẩy nhiều người vô tội vào tình trạng bị xúc phạm nghiêm trọng danh dự và nhân phẩm. Những hành vi tưởng như “trêu đùa một chút”, “cho vui”, “tăng tương tác” thực chất lại có thể dẫn đến hậu quả pháp lý rất nặng nề.
Tại Nghệ An vào ngày 25/3/2025, Phòng An ninh chính trị nội bộ, Công an tỉnh Nghệ An đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với ông H.T.B (trú tại TP. Vinh cũ) số tiền 7,5 triệu đồng về hành vi đăng tải thông tin sai sự thật.
Trước đó, ông H.T.B đã sử dụng tài khoản TikTok mang tên “P.T.C” đăng tải hình ảnh, thông tin giả mạo được cho là phát biểu của đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa, Đoàn đại biểu Quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh khóa XV. Nội dung bài phát biểu đề cập đến sự bất công trong việc chi trả tiền lương của các ngành nghề. Sau khi đăng tải, bài viết này đã thu hút hơn 11.100 lượt thích, gần 4.000 lượt bình luận. Lực lượng Công an xác định đây là hành vi giả mạo, sai sự thật gây ảnh hưởng, xúc phạm đến hình ảnh, danh dự, uy tín của cá nhân đại biểu Quốc hội, tạo dư luận trái chiều, phức tạp, gây mất ANTT.
Tại cơ quan Công an, ông H.T.B khai báo qua nghe thông tin thời sự, thấy hình ảnh của đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa tại Nghị trường Quốc hội nên đã lấy hình ảnh của đại biểu này rồi sử dụng phần mềm AI, tự biên soạn nội dung và chèn vào hình ảnh, khiến độc giả tin rằng, đây là phát biểu của đại biểu này rồi đăng tải lên mạng xã hội nhằm tạo diễn đàn tranh luận trên mạng xã hội để tăng tương tác cho tài khoản cá nhân, phục vụ bán hàng.
Hay vào đầu tháng 8/2025, Công an xã Tân An (sáp nhập từ các xã Tân An, Nghĩa Phúc, Hương Sơn của huyện Tân Kỳ trước đây), qua nắm tình hình trên không gian mạng, đã phát hiện tài khoản mạng xã hội mang tên “Phạm Bình” chia sẻ một video được tạo bằng công nghệ AI với nội dung “Phát hiện một cơ sở lấy xương người để nấu cao, chế tạo thuốc trường sinh tại một tỉnh phía Bắc”. Đây là thông tin bịa đặt, gây hoang mang trong quần chúng nhân dân.
Công an xã Tân An sau đó đã xác minh chủ tài khoản nói trên là của ông P.V.B (SN 1970, trú tại xã Tân An) và mời lên trụ sở làm việc. Tại đây, ông P.V.B thừa nhận hành vi vi phạm, cho biết vì thiếu hiểu biết nên không biết video được tạo từ công nghệ AI và chứa nội dung sai sự thật nên đã tải về đăng lên trang cá nhân của mình.
Mới đây, lợi dụng việc cơ quan chức năng tiến hành khám xét và bắt tạm giam vợ chồng chủ cơ sở thẩm mỹ viện Mailisa, một số đối tượng đã sử dụng phần mềm AI để tạo ra những hình ảnh giả mạo như lực lượng chức năng thu giữ xe ô tô, tiền mặt, vàng, sổ đỏ và nhiều tài sản giá trị khác. Những hình ảnh do AI “hô biến” này nhanh chóng lan truyền trên mạng xã hội, gây nhiễu loạn thông tin và làm sai lệch bản chất vụ việc, khiến dư luận thêm hoang mang.
Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo: Hướng tới quản trị rủi ro và phát triển bền vững
Mặc dù từ năm 2018, Quốc hội đã thông qua Luật An ninh mạng (có hiệu lực từ ngày 1/1/2019), nghiêm cấm việc sử dụng không gian mạng để đăng tải tin giả, tin sai sự thật gây hoang mang trong nhân dân, ảnh hưởng hoạt động của cơ quan Nhà nước hoặc xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Ngoài ra, Nghị định 15/2020/NĐ-CP, được sửa đổi vào năm 2022, cũng đã quy định mức xử phạt đối với các hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo...
Tuy vậy, trước sự bùng nổ của AI trên toàn cầu và các nguy cơ tiềm ẩn của công nghệ, Việt Nam đã bắt đầu xây dựng một đạo luật chuyên sâu nhằm quản lý, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo một cách an toàn, hiệu quả.
Theo Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo đang được nghiên cứu sẽ có 9 chương và 70 điều. Luật này sẽ phân loại và quản lý hệ thống trí tuệ nhân tạo theo rủi ro dựa trên 4 cấp độ, tương tự các khung quản trị tiên tiến trên thế giới. 4 nhóm rủi ro bao gồm: Rủi ro không chấp nhận được; rủi ro cao; rủi ro trung bình; rủi ro thấp.
Việc phân loại này giúp cơ quan quản lý nhận diện được mức độ nguy hiểm của từng loại hệ thống AI, từ đó quy định rõ nghĩa vụ của các tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân phát triển hoặc sử dụng. Trong đó, với cấp độ "Rủi ro không chấp nhận được" là các hệ thống trí tuệ nhân tạo có mục đích sử dụng gây tổn hại đến an ninh quốc gia, các giá trị xã hội và quyền con người, sẽ bị cấm. Với các hệ thống rủi ro cao, dự thảo sẽ yêu cầu kiểm định chặt chẽ, minh bạch dữ liệu huấn luyện, đánh giá tác động, báo cáo an toàn và có cơ chế giám sát liên tục.
Một trong những mục tiêu quan trọng của dự thảo là bảo vệ quyền lợi người dân trước rủi ro bị xâm phạm đời tư, bị khai thác dữ liệu trái phép hoặc bị ảnh hưởng bởi các quyết định tự động của hệ thống AI. Trong đó có 7 nguyên tắc cơ bản như: Lấy con người làm trung tâm (nhân văn); Bảo đảm an toàn, công bằng, minh bạch và trách nhiệm; Bảo đảm tự chủ quốc gia và hội nhập quốc tế; Phát triển bao trùm và bền vững; Bảo đảm sự cân bằng và hài hòa trong xây dựng và thực thi chính sách; Quản lý dựa trên rủi ro; Thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Có thể thấy, việc xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo không chỉ bổ sung các quy định còn thiếu mà còn giải quyết những khoảng trống pháp lý hiện nay mà các dự án luật trước chưa đủ bao quát. Một khi được thông qua, Luật Trí tuệ nhân tạo sẽ đóng vai trò quan trọng trong quản trị mọi hoạt động liên quan đến trí tuệ nhân tạo, từ thu thập dữ liệu, phát triển thuật toán, thử nghiệm, ứng dụng đến trách nhiệm pháp lý khi gây thiệt hại.
Đây cũng sẽ là cơ sở để Việt Nam hội nhập với chuẩn mực quốc tế, đón đầu xu thế quản trị công nghệ toàn cầu. Khi Luật Trí tuệ nhân tạo được thông qua, Việt Nam sẽ có một “lá chắn số” bảo vệ người dân trong môi trường mạng; sẽ có cơ chế giám sát an toàn đối với các sản phẩm AI; đồng thời, tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư, đổi mới và phát triển công nghệ. AI sẽ không còn là vùng xám pháp lý, mà trở thành lĩnh vực được quản trị minh bạch, an toàn, phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật.
