Trước sự phát triển mạnh mẽ của internrt và công nghệ số, Báo chí truyền thống đứng trước nhiều thách thức, do mạng xã hội và thông tin trên các nền tảng số lấn át.
Vậy trong dòng chảy đó, Phát thanh ở đâu? Phát thanh có thể tồn tại và phát triển được hay không? Và phải làm gì để loại hình báo chí này giữ được vị thế xứng đáng trong đời sống xã hội, khi mà đối tượng, phương thức cũng như không gian tiếp nhận thông tin của thính giả đã và đang tiếp tục thay đổi?
Tổng giám đốc VOV thăm Studio phát thanh của NTV
Nhưng với Phát thanh, ngay từ khi ra đời, loại hình báo chí này đã chiếm lĩnh những lợi thế có tính chuyên biệt mà dù trong bất cứ giai đoạn phát triển nào cũng không dễ bị các loại hình báo chí khác lấn át, đó là nhanh, tiện ích trong tiếp nhận thông tin, độ phủ sóng rộng, đại chúng và phổ biến. Chỉ những người khiếm thính (đối tượng này không nhiều), còn lại bất cứ ai cũng có thể nghe phát thanh, kể cả những người mù chữ, khiếm thị…Bất cứ ở đâu, nhất là vùng sâu vùng xa, nơi mà đường sá đi lại khó khăn không thể phát hành báo giấy, internet chưa bao phủ hết, sóng truyền hình còn hạn chế thì truyền thanh, phát thanh là giải pháp tối ưu để chuyển tải thông tin đến với người dân. Một lợi thế nữa của Phát thanh đó chính là không gian, phương tiện tiếp nhận thông tin rất đơn giản, không cần phải truy cập, không cần phải mua báo định kỳ, không cần phải ngồi trước màn hình tivi..mà ở bất cứ đâu, ngoài đồng ruộng, trên các cung đường, hay đang nghỉ ngơi…đều có thể nghe phát thanh, truyền thanh. Tốc độ của sóng phát thanh còn nhanh và lan tỏa mạnh mẽ hơn cả internet…Chính vì đối tượng tiếp nhận thông tin khá thụ động nên hiệu quả thông tin, nhất là với những nội dung, vấn đề có tính cổ động, hiệu triệu hay tuyên truyền dài hơi, sự kiện, vệt vấn đề rất hiệu quả, tỷ lệ người tiếp nhận thông tin rất cao. Nó cũng hoàn toàn phù hợp với những nội dung vấn đề tuyên truyền cần nhanh, ngay tức thì mà lại cần thông tin đến nhiều người với chi phí thấp nhất. Chính những đặc trưng này mà Phát thanh tồn tại bền vững và không dễ bị phủ định khi công nghệ thông tin phát triển như vũ bão.
Lịch sử cũng ghi nhận nhiều sự kiện, phát thanh đi trước một bước trong đưa tin, thậm chí là duy nhất. Một ví dụ minh chứng cho sự tồn tại bất khả xâm phạm của phát thanh, đó là tuyên truyền cho Bầu cử Đại biểu QH khóa XV và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026 vừa qua. Dù internet phủ sóng khắp nơi, dù truyền hình hay mạng xã hội phát triển rầm rộ, trực tiếp, livestream liên tục trên các kênh sóng truyền hình và nền tảng số, việc tuyên truyền bầu cử đã được đa dạng hóa và khai thác tối đa lợi thế của công nghệ, thế nhưng Phát thanh, truyền thanh vẫn chiếm vị trí độc tôn ở vùng nông thôn, miền núi và cả một đối tượng thính giả mới hình thành nhưng vô cùng đông đảo đó là người di chuyển bằng ô tô. Nếu không có phát thanh, không có truyền thanh cơ sở thì thông tin về kỳ bầu cử khó phủ sóng được đến tất cả cử tri. Có những địa chỉ duy nhất sử dụng được phát thanh, truyền thanh để chuyển tải thông tin, thậm chí phải dùng đến hình thức tuyên truyền lưu động bằng loa và phương tiên rất thô sơ.
Tuy nhiên, nói vậy không có nghĩa Phát thanh luôn ở đỉnh cao, phát thanh không chịu áp lực cạnh tranh và không bị yếu thế trước những loại hình báo chí khác. Khi mà người người làm báo, nhà nhà làm báo thì những loại hình báo chí truyền thống rất khó đứng vững nếu không linh hoạt ứng biến và thay đổi. Có thể chiếm ưu thế về phương thức chuyển tải và tiếp nhận thông tin, phù hợp với đại chúng, với vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu vùng xa, không mấy bị ảnh hưởng bởi công nghệ, nhưng Phát thanh lại đối mặt với những thách thức bởi chất lượng nội dung, sự đơn điệu về hình thức thể hiện thông tin. Mặc dù có nhiều ưu thế, nhưng đây cũng là loại hình báo chí kém sôi động nhất, khó tạo lập và phát triển nguồn lợi kinh tế nhất hiện nay. Đó cũng là một trong những lí do Phát thanh ít được quan tâm đầu tư nâng cao chất lượng, nhất là trong hệ thống các Đài PT-TH địa phương.
Vậy để phát triển xứng đáng với vị thế của nó, Phát thanh có cần đổi mới, có cần ứng dụng công nghệ tiến tiến và có cần đầu tư để thích ứng với báo chí hiện đại hay không? Câu trả lời là rất cần, và bắt buộc phải linh hoạt đổi mới.
Phóng viên phát thanh NTV tác nghiệp
Cùng với không ngừng đổi mới nâng cao chất lượng các chương trình truyền hình, và đẩy mạnh phát triển nội dung số trên các nền tảng, Phát thanh luôn được Đài PT-TH Nghệ An quan tâm đầu tư cả về hạ tầng, diện phủ sóng và cả chất lượng nội dung chương trình, hình thức thể hiện.
Gắn với các chương trình mục tiêu Quốc gia, sự quan tâm, hỗ trợ của Tỉnh và Đài Tiếng nói Việt Nam, hạ tầng phát sóng kênh Phát thanh của NTV được đầu tư đồng bộ, nâng cấp thường xuyên để đảm bảo diện phủ sóng tốt nhất, rộng nhất ở một địa bàn có diện tích lớn nhất cả nước và dân trí chưa đồng đều, địa hình phức tạp, chủ yếu đồi núi. Cùng với lắp đặt và khai thác hiệu quả các trạm phát lại, NTV thương xuyên kết nối, đầu tư mua sắm và tranh thủ sự hỗ trợ của các chương trình dự án để trang cấp radio cho người dân, hỗ trợ các địa phương miền núi hoàn thiện hệ thống phát thanh, truyền thanh cơ sở, ứng dụng công nghệ số, đưa các chương trình phát thanh lên App, nền tảng số, đảm bảo tỷ lệ người nghe được sóng phát thanh Nghệ An cao nhất, chất lượng tốt nhất.
Về nội dung, xác định đây là một trong ba kênh sóng, loại hình báo chí trọng yếu (Truyền hình, Phát thanh và Điện tử - số), đồng thời cũng là thế mạnh của Đài, nên Ban biên tập, các phòng ban nội dung luôn có sự đầu tư đổi mới nội dung, hình thức thể hiện để Phát thanh bắt kịp với xu thế phát triển của báo chí hiện đại, hấp dẫn, cạnh tranh được với các loại hình báo chí khác. Phát triển theo hướng một cơ quan báo chí đa loại hình, đa phương tiện, nên mỗi loại hình của NTV đều có bộ phận sản xuất riêng, hội tụ, chia sẻ nguồn nhân lực và tài nguyên nhưng vẫn chuyên biệt để không làm mất đi màu sắc, đặc trưng của từng loại hình báo chí.
Không còn xơ cứng, sáo mòn như trước, format các chương trình, chuyên mục, khung phát thanh của NTV linh hoạt và mở. Những năm gần đây, để bắt kịp với xu thế phát triển của phát thanh hiện đại, đồng thời đáp ứng nhu cầu thông tin nhanh, hấp dẫn trên sóng Phát thanh, NTV liên tục xây dựng các chương trình chuyên mục mới, phù hợp với từng đối tượng (Thời sự, Chuyên đề xã hội, chuyên đề kinh tế, VON giao thông, Thiếu nhi, Cây cao bóng cả, Chuyện tuổi teen, Câu chuyện chiến sỹ, Nghìn lẻ chuyện nhà, Giao lưu âm nhạc trực tiếp; Dân ca ba miền, Dọc miền văn hóa…), tăng tính tương tác 2 chiều. Một đặc tính đồng thời cũng là hạn chế của báo chí truyền thống là thông tin một chiều (cả nghĩa bóng và nghĩa đen, cả hình thức và nội dung), người làm chủ quan, khán thính giá thì đón nhận thông tin thụ động, nhưng báo chí hiện đại hoàn toàn khác. Vì thế các chương trình Phát thanh mà NTV đổi mới, phát triển đều theo hướng tăng tính cộng hưởng, tương tác 2 chiều bằng cách thực hiện trực tiếp, nội dung mở: thời sự trực tiếp, giao lưu, tọa đàm, trao đổi trực tiếp…để thính giả có thể tương tác, phản hồi khi đón nhận thông tin. Khi có các sự kiện, vấn đề thời sự, vấn đề nóng xảy ra, NTV đều nối sóng trực tiếp hoặc cầu phát thanh tới các vùng miền, địa phương trong tỉnh, trong nước và hải đảo.
Để không ngừng nâng cao chất lượng Phát thanh, ngoài chú trọng sản xuất chương trình, tin bài phát sóng hàng ngày, hàng năm gắn với Liên hoan Truyền hình, Đài PT-TH Nghệ An đều tổ chức liên hoan Phát thanh, thu hút sự tham gia của đông đảo những người làm báo nói. Đây chính là nơi gặp gỡ, trao đổi nghiệp vụ, tôn vinh những người làm phát thanh trong toàn tỉnh. Nhờ có sự quan tâm, đầu tư thường xuyên nên các chương trình Phát thanh của NTV được đánh giá rất cao về nội dung, cách thức thể hiện và tính chuyện nghiệp trong tổ chức sản xuất. Tại các kỳ liên hoan Phát thanh Toàn quốc hoặc Giải Báo chí Quốc gia, NTV luôn có các tác phẩm đạt giải cao. Những thể loại như Phỏng vấn, Phóng sự, Phát thanh trực tiếp, Câu chuyện truyền thanh, Chuyên đề được coi là thế mạnh của Phát thanh Nghệ An.
Bề dày gần 70 năm hình thành, phát triển và những thành tích nổi bật mà kênh Phát thanh Nghệ An đạt được chính là nền tảng, là động lực để đội ngũ những người làm báo nói trên quê hương Bác nỗ lực và cố gắng hơn, tư duy đột phá và linh hoạt để tiếp tục có những chương trình, tác phẩm phát thanh hấp dẫn, đáp ứng yêu cầu thông tin của thính giả. Đồng thời góp phần đưa Phát thanh bắt kịp với sự phát triển của báo chí hiện đại, giữ và duy trì được vị thế của một loại hình báo chí ra đời sớm và phát triển bền vững nhất.
- Vị thế của Phát thanh trong đời sống xã hội
Nhưng với Phát thanh, ngay từ khi ra đời, loại hình báo chí này đã chiếm lĩnh những lợi thế có tính chuyên biệt mà dù trong bất cứ giai đoạn phát triển nào cũng không dễ bị các loại hình báo chí khác lấn át, đó là nhanh, tiện ích trong tiếp nhận thông tin, độ phủ sóng rộng, đại chúng và phổ biến. Chỉ những người khiếm thính (đối tượng này không nhiều), còn lại bất cứ ai cũng có thể nghe phát thanh, kể cả những người mù chữ, khiếm thị…Bất cứ ở đâu, nhất là vùng sâu vùng xa, nơi mà đường sá đi lại khó khăn không thể phát hành báo giấy, internet chưa bao phủ hết, sóng truyền hình còn hạn chế thì truyền thanh, phát thanh là giải pháp tối ưu để chuyển tải thông tin đến với người dân. Một lợi thế nữa của Phát thanh đó chính là không gian, phương tiện tiếp nhận thông tin rất đơn giản, không cần phải truy cập, không cần phải mua báo định kỳ, không cần phải ngồi trước màn hình tivi..mà ở bất cứ đâu, ngoài đồng ruộng, trên các cung đường, hay đang nghỉ ngơi…đều có thể nghe phát thanh, truyền thanh. Tốc độ của sóng phát thanh còn nhanh và lan tỏa mạnh mẽ hơn cả internet…Chính vì đối tượng tiếp nhận thông tin khá thụ động nên hiệu quả thông tin, nhất là với những nội dung, vấn đề có tính cổ động, hiệu triệu hay tuyên truyền dài hơi, sự kiện, vệt vấn đề rất hiệu quả, tỷ lệ người tiếp nhận thông tin rất cao. Nó cũng hoàn toàn phù hợp với những nội dung vấn đề tuyên truyền cần nhanh, ngay tức thì mà lại cần thông tin đến nhiều người với chi phí thấp nhất. Chính những đặc trưng này mà Phát thanh tồn tại bền vững và không dễ bị phủ định khi công nghệ thông tin phát triển như vũ bão.
Lịch sử cũng ghi nhận nhiều sự kiện, phát thanh đi trước một bước trong đưa tin, thậm chí là duy nhất. Một ví dụ minh chứng cho sự tồn tại bất khả xâm phạm của phát thanh, đó là tuyên truyền cho Bầu cử Đại biểu QH khóa XV và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026 vừa qua. Dù internet phủ sóng khắp nơi, dù truyền hình hay mạng xã hội phát triển rầm rộ, trực tiếp, livestream liên tục trên các kênh sóng truyền hình và nền tảng số, việc tuyên truyền bầu cử đã được đa dạng hóa và khai thác tối đa lợi thế của công nghệ, thế nhưng Phát thanh, truyền thanh vẫn chiếm vị trí độc tôn ở vùng nông thôn, miền núi và cả một đối tượng thính giả mới hình thành nhưng vô cùng đông đảo đó là người di chuyển bằng ô tô. Nếu không có phát thanh, không có truyền thanh cơ sở thì thông tin về kỳ bầu cử khó phủ sóng được đến tất cả cử tri. Có những địa chỉ duy nhất sử dụng được phát thanh, truyền thanh để chuyển tải thông tin, thậm chí phải dùng đến hình thức tuyên truyền lưu động bằng loa và phương tiên rất thô sơ.
Tuy nhiên, nói vậy không có nghĩa Phát thanh luôn ở đỉnh cao, phát thanh không chịu áp lực cạnh tranh và không bị yếu thế trước những loại hình báo chí khác. Khi mà người người làm báo, nhà nhà làm báo thì những loại hình báo chí truyền thống rất khó đứng vững nếu không linh hoạt ứng biến và thay đổi. Có thể chiếm ưu thế về phương thức chuyển tải và tiếp nhận thông tin, phù hợp với đại chúng, với vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu vùng xa, không mấy bị ảnh hưởng bởi công nghệ, nhưng Phát thanh lại đối mặt với những thách thức bởi chất lượng nội dung, sự đơn điệu về hình thức thể hiện thông tin. Mặc dù có nhiều ưu thế, nhưng đây cũng là loại hình báo chí kém sôi động nhất, khó tạo lập và phát triển nguồn lợi kinh tế nhất hiện nay. Đó cũng là một trong những lí do Phát thanh ít được quan tâm đầu tư nâng cao chất lượng, nhất là trong hệ thống các Đài PT-TH địa phương.
Vậy để phát triển xứng đáng với vị thế của nó, Phát thanh có cần đổi mới, có cần ứng dụng công nghệ tiến tiến và có cần đầu tư để thích ứng với báo chí hiện đại hay không? Câu trả lời là rất cần, và bắt buộc phải linh hoạt đổi mới.
- Đổi mới, nâng cao chất lượng nội dung, hạ tầng Phát thanh Nghệ An
Gắn với các chương trình mục tiêu Quốc gia, sự quan tâm, hỗ trợ của Tỉnh và Đài Tiếng nói Việt Nam, hạ tầng phát sóng kênh Phát thanh của NTV được đầu tư đồng bộ, nâng cấp thường xuyên để đảm bảo diện phủ sóng tốt nhất, rộng nhất ở một địa bàn có diện tích lớn nhất cả nước và dân trí chưa đồng đều, địa hình phức tạp, chủ yếu đồi núi. Cùng với lắp đặt và khai thác hiệu quả các trạm phát lại, NTV thương xuyên kết nối, đầu tư mua sắm và tranh thủ sự hỗ trợ của các chương trình dự án để trang cấp radio cho người dân, hỗ trợ các địa phương miền núi hoàn thiện hệ thống phát thanh, truyền thanh cơ sở, ứng dụng công nghệ số, đưa các chương trình phát thanh lên App, nền tảng số, đảm bảo tỷ lệ người nghe được sóng phát thanh Nghệ An cao nhất, chất lượng tốt nhất.
Về nội dung, xác định đây là một trong ba kênh sóng, loại hình báo chí trọng yếu (Truyền hình, Phát thanh và Điện tử - số), đồng thời cũng là thế mạnh của Đài, nên Ban biên tập, các phòng ban nội dung luôn có sự đầu tư đổi mới nội dung, hình thức thể hiện để Phát thanh bắt kịp với xu thế phát triển của báo chí hiện đại, hấp dẫn, cạnh tranh được với các loại hình báo chí khác. Phát triển theo hướng một cơ quan báo chí đa loại hình, đa phương tiện, nên mỗi loại hình của NTV đều có bộ phận sản xuất riêng, hội tụ, chia sẻ nguồn nhân lực và tài nguyên nhưng vẫn chuyên biệt để không làm mất đi màu sắc, đặc trưng của từng loại hình báo chí.
Không còn xơ cứng, sáo mòn như trước, format các chương trình, chuyên mục, khung phát thanh của NTV linh hoạt và mở. Những năm gần đây, để bắt kịp với xu thế phát triển của phát thanh hiện đại, đồng thời đáp ứng nhu cầu thông tin nhanh, hấp dẫn trên sóng Phát thanh, NTV liên tục xây dựng các chương trình chuyên mục mới, phù hợp với từng đối tượng (Thời sự, Chuyên đề xã hội, chuyên đề kinh tế, VON giao thông, Thiếu nhi, Cây cao bóng cả, Chuyện tuổi teen, Câu chuyện chiến sỹ, Nghìn lẻ chuyện nhà, Giao lưu âm nhạc trực tiếp; Dân ca ba miền, Dọc miền văn hóa…), tăng tính tương tác 2 chiều. Một đặc tính đồng thời cũng là hạn chế của báo chí truyền thống là thông tin một chiều (cả nghĩa bóng và nghĩa đen, cả hình thức và nội dung), người làm chủ quan, khán thính giá thì đón nhận thông tin thụ động, nhưng báo chí hiện đại hoàn toàn khác. Vì thế các chương trình Phát thanh mà NTV đổi mới, phát triển đều theo hướng tăng tính cộng hưởng, tương tác 2 chiều bằng cách thực hiện trực tiếp, nội dung mở: thời sự trực tiếp, giao lưu, tọa đàm, trao đổi trực tiếp…để thính giả có thể tương tác, phản hồi khi đón nhận thông tin. Khi có các sự kiện, vấn đề thời sự, vấn đề nóng xảy ra, NTV đều nối sóng trực tiếp hoặc cầu phát thanh tới các vùng miền, địa phương trong tỉnh, trong nước và hải đảo.
Để không ngừng nâng cao chất lượng Phát thanh, ngoài chú trọng sản xuất chương trình, tin bài phát sóng hàng ngày, hàng năm gắn với Liên hoan Truyền hình, Đài PT-TH Nghệ An đều tổ chức liên hoan Phát thanh, thu hút sự tham gia của đông đảo những người làm báo nói. Đây chính là nơi gặp gỡ, trao đổi nghiệp vụ, tôn vinh những người làm phát thanh trong toàn tỉnh. Nhờ có sự quan tâm, đầu tư thường xuyên nên các chương trình Phát thanh của NTV được đánh giá rất cao về nội dung, cách thức thể hiện và tính chuyện nghiệp trong tổ chức sản xuất. Tại các kỳ liên hoan Phát thanh Toàn quốc hoặc Giải Báo chí Quốc gia, NTV luôn có các tác phẩm đạt giải cao. Những thể loại như Phỏng vấn, Phóng sự, Phát thanh trực tiếp, Câu chuyện truyền thanh, Chuyên đề được coi là thế mạnh của Phát thanh Nghệ An.
Bề dày gần 70 năm hình thành, phát triển và những thành tích nổi bật mà kênh Phát thanh Nghệ An đạt được chính là nền tảng, là động lực để đội ngũ những người làm báo nói trên quê hương Bác nỗ lực và cố gắng hơn, tư duy đột phá và linh hoạt để tiếp tục có những chương trình, tác phẩm phát thanh hấp dẫn, đáp ứng yêu cầu thông tin của thính giả. Đồng thời góp phần đưa Phát thanh bắt kịp với sự phát triển của báo chí hiện đại, giữ và duy trì được vị thế của một loại hình báo chí ra đời sớm và phát triển bền vững nhất.
Thanh Huyền
Tags: công nghệ, phát thanh
